Suzanne (Leonard Cohen)

Η Σουζάν σε κατεβάζει στο μέρος της κοντά στο ποτάμι
Ακούς τις βάρκες να περνούν
Περνάς τη νύχτα δίπλα της
Και ξέρεις πως είναι μισότρελη
Αλλά γι' αυτό θέλεις να είσαι εκεί
Και σε ταΐζει τσάι και πορτοκάλια
Που ταξίδεψαν από τη μακρινή Κίνα
Και όταν προσπαθείς να της πεις
Πως δεν έχεις αγάπη να της δώσεις
Εκείνη σε φέρνει στα νερά της
Κι αφήνει το ποτάμι να απαντήσει
Πως ήσουν πάντα ο εραστής της

Και θέλεις να ταξιδέψεις μαζί της
Και θέλεις να ταξιδέψετε στα τυφλά
Και ξέρεις ότι θα σ' εμπιστευτεί
Γιατί άγγιξες το τέλειο σώμα της με το μυαλό σου.

Κι ο Ιησούς ήταν ναύτης
Οταν περπάτησε στο νερό
Και πέρασε μεγάλο διάστημα παρακολουθώντας
Από τον μοναχικό του ξύλινο πύργο
Και όταν ήξερε στα σίγουρα
Πως μόνο oi πνιγμένοι τον βλέπουν
Είπε τότε πως όλοι οι άνθρωποι θα είναι ναύτες
Μέχρι η θάλασσα να τους ελευθερώσει
Αλλά ο ίδιος ήταν σκορπισμένος
Πολύ πριν ο ουρανός να ανοίξει
εγκαταλελειμένος, σχεδόν ανθρώπινος
Βυθίστηκε κάτω απ' τη σοφία σας σαν πέτρα
Και θέλεις να ταξιδέψεις μαζί του
Και θέλετε να ταξιδέψετε τυφλά
Και ξέρεις ότι θα τον εμπιστευτείς
Γιατί άγγιξε το τέλειο σώμα σου με το μυαλό του.

Τώρα η Σουζάν σε παίρνει απ΄το χέρι
Και σε πάει στο ποτάμι
Φοράει ράκη και φτερά
Από τα ράφια του στρατού της σωτηρίας
Και ο ήλιος ρέει σαν το μέλι
Στην κυρά του λιμανιού μας
Και σου δείχνει πού να κοιτάξεις
Ανάμεσα στα σκουπίδια και τα λουλούδια
Υπάρχουν ήρωες στα φύκια
Υπάρχουν παιδιά το πρωί
Που κάνουν το παν για την αγάπη
Και στηρίζονται σ' αυτήν για πάντα
Ενώ η Σουζάν κρατάει τον καθρέφτη

Και θέλεις να ταξιδέψεις μαζί της
Και θέλεις να ταξιδέψετε στα τυφλά
Και ξέρεις ότι θα σ' εμπιστευτεί
Γιατί άγγιξες το τέλειο σώμα της με το μυαλό σου.

Ας αρχίσουμε με ένα ταξίδι πίσω στο Μόντρεαλ στις αρχές του '60 για μια νεαρή χορεύτρια παντρεμένη με τον Armand, έναν όμορφο γλύπτη. Έγινε η μούσα δεκάδες Beat ποιητών αλλά για τον Leonard Cohen, ήταν ιδιαίτερη. Αντιγράφω από μια συνέντευξη του 1998 της πραγματικής Suzanne Verdal McCallister σε δημοσιογράφο του μπιμπισι.

Suzanne: Κράτησε μερικούς μήνες η σχέση μου με Armand, η οποία βασίστηκε κυρίως στο ότι χορεύαμε υπέροχα μαζί για ώρες αλλά δεν περνάγαμε πραγματικά καλά. Ο Leonard μας παρακολουθούσε που χορεύαμε, φυσικά. Κάποια στιγμή μας σύστησαν, αλλά δεν ξαναβρεθήκαμε για 3 - 4 χρόνια. Ήμουν ερωτευμένη λοιπόν όταν με γνώρισε και αυτός παρακολουθούσε τον έρωτα και το γάμο μετέπειτα με τον Armand και προφανώς "έφαγε πόρτα" (γελάει). Η "σχέση" μας που περιγράφει στο τραγούδι τελικά ξεκίνησε στις αρχές των σίξτυς.

Όταν χώρισα με τον Armand, άραζα πολύ στην προκυμαία. Το ποτάμι του St. Lawrence είχε μια ξεχωριστή όμορφο και ποιητικό και αποφάσισα να ζήσω εκεί με την κόρη μου Julie. Ο Leonard έμαθε γι' αυτό το μέρος και ήρθε να με επισκεφτεί πολλές φορές. Πίναμε τσάι και τρώγαμε μανταρίνια και πορτοκάλια...
Έχει πει πως ήταν η εξιστόρηση του καλοκαιριού του '65 που πέρασε μαζί μου. Όταν το έγραψε ήμουν μακριά, ταξίδευα και δεν το πήρα χαμπάρι! Όταν ένας κοινός φίλος μου τό 'πε και το άκουσα είπα αμέσως "εγώ είμαι αυτή!" και ακόμα είμαι ξέρεις...
Με κολακεύει σίγουρα, ίσως με σκιαγραφεί λίγο πιο θλιμένη απ'ότι ήμουν. Ίσως αυτός το έβλεπε έτσι κι όχι εγώ.
Το ότι με λέει "μισότρελη" δεν ξέρω ακριβώς πως το εννοεί. Πιστεύω πως ήμουν σε μια δημιουργική περίοδο απ' τη μια και απ' την άλλη ο χωρισμός μου μου έβγαζε ένα θλιμένο προφίλ. Υπήρχαν τόοσα υπέροχα πράγματα που γινόντουσαν τότε. Υπήρχε μια αύρα ακτιβισμού. Είχα μπει στο πνεύμα της ανακύκλωσης από πάρα πολύ νωρίς και μπορώ να πω πως ήμουν πρωτοπόρα. Έπαιρνα παλιά υφάσματα και κουρέλια από το Στρατό της Σωτηρίας και δημιουργούσα ωραία ρουχαλάκια για μένα, την κόρη μου και άλλους.

Δημ/φος: Όταν λέει πως "δεν έχει αγάπη να σου δώσει κλπ" τι εννοεί; Κάποιο επίπεδο προχωρημένης σχέσης μεταξύ σας;

Suzanne: Λοιπόν, πιστεύω το ποτάμι είναι το ποτάμι της ζωής και το ποτάμι του St. Lawrence μας έσμιξε. Και ήταν μια ένωση. Μια ψυχική ένωση. Με "ρουφούσε" πολύ περισσότερο από ότι καταλάβαινα, αν καταλαβαίνετε τι εννοώ. Εκτιμούσα όλες τις στιγμές που περάσαμε μαζί. Απλά μιλούσα και χειρονομούσα και τον ενθάρρυνα κι αυτός απλά άραζε και τα ρουφούσε όλα. Δεν είχα πάντα ανταπόκριση, αλλά ένιωθα την παρουσία του αληθινά μαζί μου. Περπατούσαμε στο δρόμο και είχαμε συγχρονισμό, δεν περιγράφεται. Ακούγαμε ο ένας τον άλλο να σκέφτεται. Ήταν πολύ ιδιαίτερο, πολύ, πολύ ιδιαίτερο.
Μια τυπική βραδιά που περνούσαμε: Άναβα ένα κερί και σέρβιρα τσάι (το ονόμαζα Αναστασία) η φλόγα του κεριού ήταν κάτι σαν ανάσταση για μένα. Κι αν και δεν το είπα ποτέ στον ίδιο, τό ξερε πως προσευχόμουν στο Χριστό κάθε φορά κι ακόμα το κάνω. Κι ακόμα το θυμάται πολύ έντονα.

And Jesus was a sailor
when he walked upon the water
and he spent a long time watching
from his lonely wooden tower
and when he knew for certain
only drowning men could see him
he said All men will be sailors then
until the sea shall free them
but he himself was broken
long before the sky would open
forsaken, almost human
he sank beneath your wisdom like a stone

Δημ/φος: Άλλαξε η σχέση σας μετά από αυτό το τραγούδι;

Suzanne: Σίγουρα. Όχι αμέσως. Έγινε με το χρόνο. Ταξίδεψα, πήγα στις Η.Π. και τον πετύχαινα συχνά. Στη Μιννεάπολη π.χ όταν είχε ενα live με είδε back stage και με υποδέχτηκε πολύ όμορφα. "Σουζάν, μου έδωσες ένα πολύ όμορφο τραγούδι". Γλυκές στιγμές. Και κάποιες γλυκόπικρες που δε θά θελα να αναφέρω τώρα.

Δημ/φος: Ένιωσες πως σε παραμέλησε όταν έκανε επιτυχία;

Suzanne: Κάπως ναι. και δεν το κατάλαβα ποτέ ιδιαίτερα. Εγώ ήμουν πάντα πιστή στην τέχνη και τους σκοπούς μου, ώς είχαν. Δεν ξέρω αν αυτά τον τρόμαξαν ή τον "έδιωξαν". Το τραγούδι είναι για το σμίξιμο δυο πνευμάτων. Για μια πολύ ιδιαίτερη, ζεστή σχέση.

Δημ/φος: Είναι λυπηρό που τα πνεύματα χωρίζουν.

Suzanne: Συμφωνώ και πιστεύω πως οι υλικές δυνάμεις δρουν πάντα αρνητικά στις περισσότερες σχέσεις, ερωτικές, φιλικές οτιδήποτε.

Δημ/φος: Οπότε μπορείς να πεις πως ψυχικά, πνευματικά ήσαστε μεγάλοι εραστές σε κάποιο επίπεδο;

Suzanne: Δε διστάζω να πω γι' αυτό καθόλου. Όπως λέω μπορείς να ρίξεις μια ματιά σε έναν άνθρωπο κι αυτή η ματιά να είναι για πάντα να είναι το πιο βαθύ άγγιγμα και αυτό είναι που μοιραστήκαμε.

Δημ/φος: Δε δοκιμάσατε ποτέ να προχωρήσετε παραπέρα σωματικά, να γίνετε εραστές;

Suzanne: Από την πλευρά του το προσπάθησε. Μια φορά στο Μόντρεαλ τον είδα για λίγο στο ξενοδοχείο του και ήταν μια πολύ-πολύ όμορφη κι ευτυχισμένη στιγμή γιατί ήταν στα πρόθυρα να κάνει τη μεγάλη επιτυχία κλπ. Ήταν πολύ ανεβασμένος και μου την έπεσε κοινώς, μπορούσαμε να το κάνουμε, αλλά εγώ αρνήθηκα.

Δημ/φος: Πιστεύεις πως σου κράτησε κακία όταν τον απέρριψες όταν σε ήθελε;

Suzanne: Ποτέ δε θα ξέρω σίγουρα! Είναι ένα μέρος του ανδρικού φύλου που δεν το κατάλαβα ποτέ (όχι αυτό που νομίζετε. γελάει) Σίγουρα εκτός από απίθανος ποιητής και φιλόσοφος είναι άνθρωπος που τυγχάνει να είναι άνδρας (γελάει) οπότε δεν μπορώ να μιλήσω γι' αυτή του την πλευρά.

Δημ/φος: Ασπάστηκε τον πνευματισμό σ΄ ένα μοναστήρι ζεν στο βουνό Baldy λίγα μίλια κοντά στο δρόμο που η Suzanne μένει τώρα με τις εφτά γάτες της και δουλεύει σαν δασκάλα χορού και μασέζ - θεραπεύτρια. Πιστύεις πως σε "άρμεξε" για να εμπνευστεί και μετά προχώρησε δημιουργώντας αυτό το αγαπημένο τραγούδι από σένα; Έχεις πει πως σχεδόν το δημιούργησες εσύ.

Suzanne: Ίσως. Αλλά πιστεύω όλοι οι ποιητές το κάνουν αυτό. Το ότι σε "χρησιμοποίησαν" είναι μέρος του παιχνιδιού. Αυτό που επακολούθησε ήταν πως δεν μείναμε φίλοι και δεν ήξερα γιατί. Και γι' αυτό έχει μείνει μια αίσθηση αρρωστημένη σ' εμένα και ίσως λυπηρή που δεν υπήρχε στην αρχή καθόλου. Ίσως τώρα οι λέξεις έχουν περισσότερο νόημα που δεν άκουγα τότε. Είναι το ακροατήριό μου. Περισσότερο παρατηρητής παρά συμμετέχων.

Δημ/φος: Πρόσφατα είπε πως είναι το καλύτερο τραγούδι που έχει γράψει ποτέ. Το σύγκρινε με ένα καλό μπουκάλι κρασί. Τώρα πια τι σημαίνει για σένα; Το ακούς ποτέ;

Suzanne: Όχι πρόσφατα. Όπως σας είπα υπάρχει μια γλυκόπικρη αίσθηση. Φοβάμαι πως μου λείπουν οι απλότερες στιγμές που ζήσαμε και μοιραστήκαμε. Δε μ' αρέσει να γκρινιάζω, αλλά πήραμε διαφορετικούς δρόμους και χαθήκαμεκαι ορισμένοι από τους πιο αγαπημένους μου φίλους αναχώρησαν από αυτόν για άλλους πλανήτες. Υπάρχει μια πραγματική νοσταλγία πολλές φορές για το Μόντρεαλ και εκείνες τις ωραίες εποχές.

Δημ/φος: Λοιπόν έγινε ένα σύμβολο της νιότης σας, αν θέλετε;

Suzanne: Σίγουρα και για πολλούς από μας, κρατάω με αγάπη εκείνους τους καιρούς.

απόδοση στα ελληνικά στίχων και συνέντευξης: Μάριος Αυγουστάτος

ακούστε και δείτε: